Para yavaş yavaş dünyanın her yerinde dijitalleşmeye başladı ve özellikle Bitcoin (BTC) veya Libra gibi kripto para birimlerinin veya dijital para birimlerinin hayatımıza girmesi, geri dönülemez bir teknolojik ve parasal devrimi de başlatmış oldu. Buna rağmen sektörde çok fazla dijital para birimi mevcut ve bunların hangilerinin nasıl özelliklere sahip olduğu veya kullanıcılar için yararlı mı yoksa zararlı mı olduğu tam olarak bilinmiyor. Yazımızda; merkez bankası dijital para, Türk sanal para birimi, Türkiye sanal para birimi ve Türkiyede kripto para gibi kavramlara değiniyoruz.
Çin gibi büyük ülkelerde nüfusun yüzde 86’sının şimdiden dijital paralara geçiş yaptığını da hesaba katacak olursak, dijital paralar hakkında daha fazla bilgi edinmek yakında şart hale gelecek gibi gözükmekte. Dijital para kavramı çok geniş çapta ele alınabilecek olsa da, bunu sizler için 3 farklı kategoriye ayırdık.
Merkez Bankası Kripto Para
Merkez bankası destekli dijital paralar artık bir kurgudan ibaret değil. Neredeyse her merkez bankası şu an için dijital paraları araştırmakta ve bu seçenek akla ilk gelenlerden birisi. Çin Merkez Bankası’nın (PBoC) yakında ilk CBDC’yi piyasaya süreceğini de hesaba katarsak, diğer ülkelerin de bunu takip edeceğiniz söyleyebiliriz.
CBDC’ler aslında merkez bankalarının yine sizi takip edebilmesini ve bir merkeze bağlı olmasını sağlıyor. Bu da kripto paraların sunduğu özgürlük veya şeffaflığı vermiyor. Buna ek olarak merkez bankalarının uyguladığı bir diğer yöntem ise, içerisinde para olmayan hesaba negatif faiz uygulaması yapmak yani boş hesap için sizden para almak olacaktır.
Kripto Para Birimleri Nelerdir?
Özel kurumlar tarafından piyasaya sürülen token’lere en iyi örnek Libra, XRP veya Telegram (GRAM) olarak gösterilebilir. Ne kadar merkeziyetsiz olduğu belirtilse de madenciliği olmayan ve bir firma tarafından üretilen bu token’ler, aslında pek sağlıklı birer seçenek olarak görülmemekte.
Merkez Bankası Blockchain
Bu sistemin temelde hemen hemen CBDC’ler ile aynı altyapıya sahip olduğunu ve kullanıcıların verilerinin takip edilip edilmeyeceğinin garantisinin olmadığını söylemek mümkün. Merkez bankası destekli dijital paralar bir hükümet tarafından piyasaya sürülmekteyken, bunların tek farkı ise bir özel kurum tarafından piyasaya sürülmesidir. Bu da doğal olarak hükümetler tarafından da bunlara aynı Libra olayında olduğu gibi regülasyon uygulanmasının önünü açmakta ve daha fazla risk oluşturmakta.
Türkiye’nin Dijital Parası
Merkeziyetsiz para birimleri veya daha yakın adıyla kripto para birimleri, aslında Bitcoin olarak özetlenebilir. Hiçbir merkeze bağlı olmayan, yasaklanamayan, sansürlenemeyen, madenciliği olan ve sadece sınırlı sayıda üretilen Bitcoin, ilk merkeziyetsiz dijital ve kripto para olarak öne çıkmakta. Gönüllü bir sisteme sahip olan dijital paralarda ağın korunması yine gönüllülere düşmekte ve bunun karşılığında belirli bir teşvik sistemi oluşturulmakta.
Direkt olarak tekel bir üretimden geçmek yerine merkeziyetsiz yapısı sayesinde üretimin adım adım gerçekleştirildiği Bitcoin, tek bir kişinin bütün kontrolü eline almasını da zorlaştırmakta.
